नरैनापुर (बाँके) : धान बाली काट्ने र भित्र्र्याउने कामको चटारो सुरु हुनै लाग्दा बाँकेको नरैनापुर–६ जमुनीका सुकाई यादवले आजभोली थोरै समय भए पनि पढ्न र लेख्नका लागि छुट्याउने गरेका छन् । उमेरले ५० वसन्त नाघिसकेका उनलाई यसअघि कहिल्यै पढ्ने र लेख्ने कुरामा चासो थिएन । आफ्नो जीवनको अधिकांंश समय खेतिपाती र घरधन्धामा खर्चेका उनी आजभोली भने समय निकालेरै पढ्न–लेख्न सिक्दैछन् । उनलाई अचेल पढ्न–लेख्न जान्नु पनि आवश्यक रहेछ भन्ने लाग्छ ।

नरैनापुर–६ कै ७० वर्षिया रामकुमारी यादवका आँखाले भर दिन छोडेका छन् । अलि परको मान्छे चिन्न अलि गाह्रो हुन्छ तर पनि उनी अहिले अलिकती फुर्सद भयो की थरथर हात कमाउदै किताब र सिशाकलम समातेर अक्षर कोर्ने अभ्यास गरिरहेकी हुन्छिन । अहिलेसम्म पनि हस्ताक्षरको ठाँउमा औंठाको छाप लगाउने उनलाई लेख्न सिकेपछि भने औंठाको छाप भन्दा पनि हस्ताक्षर गर्ने ठूलो रहर छ । ‘यो उमेरमा पढ्न पाउछु भन्ने आफुले कहिल्यै नसोचेको कुरा गाँउपालिकाले सोचेर आफुहरुलाई पढाउदा निक्कै खुशी र उत्साहित बनाएको छ’– मुजा परेको अनुहारमा चमक ल्याउदै उनले भनिन ।

पछिल्लो समय नरैनापुर गाँउपालिकाले आफ्ना सबै निरक्षर जनतालाई साक्षर बनाउने अभियान थालेपछि ३५ वर्षकी तारादेवी यादव आफ्नो नाम मात्रै भए पनि लेख्न सिक्ने उत्साह जागेर कक्षामा सहभागी भएकी छन् । उनले गाउँपालिकाले आफ्नो हस्ताक्षर नगर्नेलाई कुनै पनि सुबिधा नदिने भनेकोले आफु पढ्न आएको बताईन । उनले भनिन–‘ पढ्न लेख्न नजान्नेलाई खास गरी हस्ताक्षर नगरी ल्याप्चे लगाउनेलाई पालिकाबाट दिने कुनै सुबिधा नदिने भन्ने मायकिङ्ग भएको सुनेपछि घरधन्धाको काम छाडेरै भएपनि साक्षरता कक्षामा आएकी हुँ ।’

नरैनापुर–५ मोतिपुर की ५५ वर्षिया आइती कुमारी बिष्ट पनि यो उमेरमा पढ्न पाउदा दंग छिन । उनी बिगत सम्झिदै भन्छिन–‘ सानोमा दाई भाई विद्यालय जाँदा हामीलाई गोठालो पाउनु हुन्थ्यो त्यतिबेला म पनि पढ्न जान्छु भन्दै झगडा गर्दा कोठामा थुनेर राख्ने गरिन्थ्यो तर, अहिले ढिलै भए पनि पढ्न पाएका छौ ।’ उनले गाउपालिकाले चलाएको अभियानले आफुजस्ता धेरै पढ्न नपाएका ग्रामिण महिलालाई ठूलो गुण लगाएको बताईन ।

सुकाइ यादव, रामकुमारी, तारादेवी, आइती मात्रै नभएर नरैनापुरका करिब १० हजार निरक्षर स्थानीय अहिले आफ्नो नाममात्रै भए पनि लेख्न सिक्नको लागि साक्षरता कक्षामा बसेका छन् । अहिलेसम्म पढाईलेखाईमा चासो नदिएको यहाँका स्थानीयहरु विस्तारै साक्षरता तर्फ आकर्षित हुन थालेका छन् ।

गाँउपालिकाले पनि उनीहरुलाई साक्षर बनाउनका लागि विभिन्न क्रियाकलापहरु गरिरहेको छ । पालिकाले गत जेठ मसान्त भित्र पालिकालाई साक्षर घोषणा गर्ने तयारी गरेको भए पनि कोरोना माहामारीका कारण नरैनापुरको साक्षर पालिका बन्ने अभियान केहि समय पछाडि धकेलिएको पालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुख कृष्णकुमार थारुले बताए । उनले भने–‘ हामीले शैक्षिक सत्र २०७७ मै पूर्ण साक्षर पालिका बनाउने तयारी गरेका थियौ बिडम्बना कोरोना महामारीले प्रभावित बनायो । तर यो वर्षको मंसिर महिना भित्र पालिकालाई पूर्ण साक्षर बनाउने तयारीका साथ काममा जुटेका छौ ।’

नरैनापुर गाउपालिकाका गरिएको घरधुरी सर्वेक्षण अनुसार १५ देखि ६० वर्षका ९ हजार ५ सय १८ जना अंझैपनि निरक्षर रहेको गाउपालिकाको तथ्याङ्क छ । पालिकाको शिक्षा शाखाले सबै नागरिकलाई साक्षर बनाउने उद्देश्यले सबै वडाका टोलटोलमा साक्षरता कक्षा सञ्चालन गरेको नरैनापुर गाउपालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुख तथा शिक्षा अधिकृत थारु बताउछन ।

उनले नरैनापुरका निरक्षरलाई साक्षर बनाउने कार्यमा स्थानीय शिक्षक, कर्मचारी वा निश्चित योग्यता पुगेका व्यक्तिहरु जसले साक्षरता अभियानमा सहजिकरण गर्नसक्छ उनीहरुलाई परिचालन गर्ने कार्यबिधि बनाएर कक्षा सञ्चालन गरेको बताए । उनले भने–‘ हामीले स्थानीयको आवश्यकता र फुर्सदको समयमा सहजकर्ताले पाएक पर्ने स्थानमा पुगेर साक्षरता कक्षामा सहजिकरण गर्नसक्ने बताबरण निर्माण गरि दिएका छौ । अहिले लक्षित समुहका शतप्रतिशत साक्षता कक्षामा सहभागि हुनुभएको हामीले अनुगमनका क्रममा पाएका छौ ।’

नरैनापुर गाउपालिकाले साक्षर गाउपालिका घोषणा गर्न तयारी अघि बढाउदै निरक्षरलाई साक्षरता कक्षामा सहभागि बनाउनको लागि यतिबेला प्रत्येक टोल–टोलमा मायकिङ्ग गर्दै आएको छ । १५ वर्षदेखि ६० वर्षसम्मका जो अशिक्षत छन् उनीहरुलाई अनिवार्य रुपमा कक्षामा सहभागि गराउने प्रयास गरेको छ । प्राय खेती किसानी प्रमुख पेशा रहेका स्थानीयहरु साक्षरता कक्षामा सहभागि हुनको लागि आफ्नो काम सकेर फुर्सदको बेलामा आफ्नो नाम लेख्नको लागि भएपनि कक्षामा आउने गरेका छन् ।

पालिकाले आफ्नो हस्ताक्षर गर्न नसक्नेलाई सामाजिक सुरक्षा भत्ता रोक्छ भन्ने सुनेकोले पनि साक्षरता कक्षामा पढ्न आउने गरेको सहजकर्ता तथा स्वयमसेवी शिक्षक श्यामलाल गोडिया बताउछन । ‘साक्षरता कक्षामा आउने सबैले पढ्न नजान्नेलाई गाउपालिकाले भत्ता दिदैन र भन्ने प्रश्न सोधेकै हुन्छन’ उनले हास्दै भने–‘ मैले हासेरै भन्छु हो त ।’ उनले सबैले काम सकेर आउने भएकोले सबै एकै समयमा नआउदा कक्षा चलाउन केही कठिन हुने गरेको गुनासो गरे ।

चरम गरिबि र पछाडि पारिएको नरैनापुरको शैक्षिक क्षेत्र पनि अत्यन्तै पछाडि परेको छ । नरैनापुर गाउपालिकामा विद्यार्थीलाई विद्यालयसम्म पुराउनको लागि बिभिन्न प्रोत्साहनका कार्यक्रम सञ्चालनमा ल्याईएको छ । उनीहरुलाई विद्यालय जान सहज बनाउन गाउपालिकाले निशुल्क बस सञ्चालन गर्नुको साथै निशुल्क साईकल बितरण, कक्षा १–३ छात्रालाई लक्षित गरी मासिक २ सय छात्रबृत्रि, विद्यालय पोषाक, दिवा खाजालगायतका सुबिधा उपलब्ध गराईएको पालिकाका प्रमुख प्रशाशकिय अधिकृत दलबहादुर बस्नेतले जानकारी दिए